Cảng cạn Khorgos Gateway nằm trên biên giới Trung Quốc và Kazakhstan được đánh giá là trung tâm hàng hóa chính trên con đường tơ lụa mới. Ảnh: AFP.
Các quốc gia thành viên Liên minh châu Âu (EU) dự kiến sẽ ký kết “Chiến lược kết nối châu Á” mới với mục tiêu cải thiện giao thông, kỹ thuật số, năng lượng, đồng thời thúc đẩy các tiêu chuẩn về môi trường và lao động tại hội nghị thượng đỉnh Á – Âu tháng tới, theo AFP.
EU khẳng định kế hoạch này không nhằm phản ứng bất cứ quốc gia nào. Tuy nhiên, chiến lược này được công bố vào thời điểm sự huy hoàng của sáng kiến “con đường tơ lụa mới” của Trung Quốc đang phai nhạt dần. Với tham vọng xây dựng lại vị thế từng có trên Con đường tơ lụa nổi tiếng trong lịch sử, chiến lược “Vành đai và Con đường” được Trung Quốc khởi động năm 2013 thông qua việc tài trợ cho xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển các tuyến đường sắt, đường giao thông, hệ thống cảng biển ở 60 nước, từ đó tạo ra một “vành đai” sẽ giúp nối liền các trọng điểm kinh tế Đông Á, Tây Á và Nam Á.
Federica Mogherini, người đứng đầu cơ quan ngoại giao của EU, cho biết các cuộc đàm phán sẽ diễn ra trong vài tháng và một số nước châu Á tỏ ra quan tâm đến sáng kiến này.
“Sáng kiến của chúng tôi sẽ hướng đến việc tạo ra việc làm, tăng trưởng kinh tế và lợi nhuận cho các cộng đồng địa phương”, bà nói với phóng viên. “Tôi không nói điều này có khác với đề xuất của nước khác hay không nhưng đây là đề xuất của chính chúng tôi”.
Chiến lược mới được đưa ra sau khi Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker kêu gọi EU phải có một chính sách đối ngoại phù hợp với nền kinh tế của khối nhằm đối phó với cách tiếp cận “nước Mỹ trên hết” của Tổng thống Mỹ Donald Trump và ảnh hưởng mạnh mẽ của Trung Quốc ở châu Á và châu Phi.
Maaike Okano-Heijmans, một chuyên gia quan hệ EU – châu Á tại Viện Clingendael, Hà Lan, cho biết sáng kiến này là một “bước rất quan trọng” sau khi EU phải hứng chỉ trích vì phản ứng chậm với quyền lực mềm của Trung Quốc.
“Chúng ta không thể cáo buộc họ không có tầm nhìn nữa. Thách thức là làm thế nào để biến điều này thành chiến lược thay thế thực sự tại một số nước bởi kế hoạch này đòi hỏi rất nhiều tiền”, Okano-Heijmans nói, nhấn mạnh rằng “không ai có thể cạnh tranh với Trung Quốc về tiền bạc”.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đầu tháng này cho biết thương mại của Trung Quốc với các nước trong “Vành đai và Con đường” đã vượt quá 5 nghìn tỷ USD. Tuy nhiên, một số nước đang bắt đầu đặt câu hỏi việc gắn liền với tiền của Trung Quốc liệu có khiến họ có nhiều gánh nặng hơn lợi ích.
Chiến lược nhấn mạnh tầm quan trọng của “tiêu chuẩn môi trường và xã hội cao” và “tính bền vững về tài chính của dự án cơ sở hạ tầng” của EU được đưa ra giữa lúc sáng kiến “Vành đai và Con đường” của Trung Quốc đang phải nhận nhiều chỉ trích khi nhiều chuyên gia cho rằng sự hào phóng của Bắc Kinh đang tạo ra bẫy nợ một cách hiệu quả.
Những lo ngại này trở nên rõ rệt vào năm ngoái khi Sri Lanka phải chấp nhận hợp đồng cho Bắc Kinh thuê cảng chiến lược Hambantota trong 99 năm với giá 1,4 tỷ USD vì không thể trả khoản nợ 13 tỷ USD. Malaysia hồi tháng 8 hủy ba dự án trị giá hàng chục tỷ USD với Trung Quốc do lo ngại “bẫy nợ”. Pakistan, quốc gia gần đây vẫn nhận những khoản vay khổng lồ từ Trung Quốc, cũng được cho là đang trên đà “sập bẫy nợ” của Bắc Kinh.
Chuyên gia Philippe Le Corre của chương trình Á – Âu thuộc Quỹ Carnegie vì Hòa bình quốc tế cho rằng, khi các chính phủ trên thế giới ngày càng xem trọng vấn đề an ninh mạng, chiến lược nhấn mạnh vào tính minh bạch của EU có thể hấp dẫn hơn việc tham gia vào “con đường tơ lụa” của Trung Quốc.
“Về cơ bản, những nước tham gia sáng kiến của Bắc Kinh phải cho phép các công ty viễn thông Trung Quốc xây dựng cơ sở hạ tầng tại nước mình, tiếp cận các cổng thông tin và nền tảng thương mại điện tử… bất kỳ thứ gì liên quan đến kỹ thuật số”, Le Corre nói. “Trung Quốc sẽ để lại ‘dấu chân’ ở những quốc gia này trong thời gian dài và họ chẳng có sự lựa chọn nào khác”.
Theo chuyên gia này, một số quốc gia đang bắt đầu nhận ra “không thể đưa tất cả trứng vào cùng một giỏ” và việc phụ thuộc Trung Quốc là một nguy cơ lớn khi Bắc Kinh có thể kiểm soát thông tin và công nghệ.
Theo Huyền Lê / vnexpress.net