Trong cuộc bầu cử nhằm chọn ra các thành viên của Nghị viện Hoa Kỳ, Đảng Cộng hòa đã giành chiến thắng khi mở rộng được phe đa số của họ trong Thượng viện; ngược lại, đảng Dân chủ chiếm thượng phong tại Hạ viện lần đầu tiên trong vòng 8 năm qua.
Dấu ấn của Tổng thống Trump
Thành công của đảng Cộng hòa ở Thượng viện được nhìn nhận là có một phần công lao của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Theo Kayleigh McEnany, tác giả cuốn “Cách mạng Hoa Kỳ mới: Tạo nên phong trào dân túy”, không thể phủ nhận một lý do cho sự thành công của đảng Cộng hòa, đó là việc Tổng thống Trump đã chứng tỏ rằng ông là người có sức mạnh thay đổi cuộc chơi, tạo nên sự khác biệt đáng kể khi vận động cho các ứng viên Cộng hòa trong các cuộc tranh cử trên cả nước.
Tổng thống Donald trump tại một cuộc mít tinh ở Chattanooga, Tenn., vào ngày 4 tháng 11 năm 2018. (Ảnh: Charlotte Cuthbertson / Đại Kỷ Nguyên tiếng Anh)
Xét về một số khía cạnh, Hạ viện có quyền lực yếu hơn Thượng viện; nó không có quyền phê chuẩn các thẩm phán hay các thành viên nội các, và hạ nghị sỹ có nhiệm kỳ 2 năm, trong khi đó thượng nghị sỹ có nhiệm kỳ 6 năm.
Nhưng các cơ quan của Hạ viện như Ủy ban Đối ngoại, Ủy ban Phân bổ Ngân sách, và Ủy ban An ninh Nội địa đều có quyền tham gia vào việc phân bổ chi tiêu trong Bộ Ngoại giao, các vấn đề biên giới của Hoa Kỳ, và những vấn đề mà chính phủ Hoa Kỳ tập trung ở nước ngoài.
Theo Quartz, quyền lực “đáng sợ nhất” từ Hạ viện là việc tổ chức các cuộc điều tra mới về chính quyền Trump. Tuy nhiên, một số chuyên gia nhận định điều này có thể sẽ gây phản ứng ngược cho đảng Dân chủ và mở đường cho chiến thắng năm 2020 của Tổng thống Trump.
Vì vậy, cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ được nhìn nhận rộng rãi là một chiến thắng đối với Tổng thống Trump. Ông cũng có nhận định rằng đối với ông, kết quả bỏ phiếu là một thành công. Ngay sau khi biết kết quả cuộc bầu cử giữa kỳ hôm thứ Ba (6/11), Tổng thống Mỹ Donald Trump viết trên Twitter: “Thành công to lớn tối nay. Cảm ơn tất cả mọi người!”.
“Tôi nghĩ rằng đó gần như là một chiến thắng hoàn toàn”, ông nói hôm thứ Tư. Tổng thống cũng gọi là kết quả bầu cử giữa kỳ là “cực kỳ tốt cho tôi về mặt chính trị”, theo WaPo.
Tổng thống Donald trump trước khi lên trực thăng Marine One tại bãi cỏ phía nam của Nhà Trắng ở Washington vào ngày 27 tháng 6 năm 2018. (Ảnh: Samira Bouaou / Đại Kỷ Nguyên tiếng Anh)
Triển vọng tái đắc cử năm 2020
Dù phe đa số ở Hạ viện đã thuộc về đảng Dân chủ, nhưng thất bại này của đảng Cộng hòa có thể được xem là một nhân tố tích cực đối với Tổng thống Trump, Western Journal bình luận. Tờ báo này cho biết, với đa số đảng viên Dân chủ ở Hạ viện, khả năng Tổng thống Trump sẽ lại phải đối diện với những chất vấn về hoạt động nộp thuế của ông, các mối quan hệ chính trị và cá nhân, cũng như những cáo buộc về việc Nga can thiệp vào cuộc bầu cử năm 2016.
Tuy nhiên, các cuộc thăm dò ý kiến cho thấy người Mỹ đã cảm thấy mệt mỏi với cuộc điều tra của cố vấn đặc biệt Robert Mueller về mối liên hệ giữa chính quyền Trump và Nga, theo Western Journal. Chỉ có 40% cử tri tán thành cuộc điều tra của ông Mueller, theo ý kiến của các cử tri được thăm dò tại các địa điểm bầu cử hôm thứ Ba (6/11), CNN đưa tin. 45% phần trăm cử tri bỏ phiếu không tán thành cách xử lý của ông Mueller trong cuộc điều tra, theo NBC.
Westernal Journal cho rằng, nếu các đảng viên Dân chủ ở Hạ viện quyết định thúc đẩy cuộc điều tra về Nga mà dân chúng không mấy ủng hộ, họ có thể sẽ làm mất lòng cử tri. “Trong tình huống cực đoan nhất, một Hạ viện do đảng Dân chủ chiếm đa số thậm chí có thể sẽ đưa ra lời đe dọa luận tội chống lại tổng thống, tùy thuộc vào kết quả của cuộc điều tra [về Nga] của cố vấn đặc biệt”, Peter Baker của New York Times đã viết hôm thứ Tư (7/11).
Tổng thống Donald trump tại một cuộc mít tinh ở Chattanooga, Tenn., vào ngày 4 tháng 11 năm 2018. (Ảnh: Charlotte Cuthbertson / Đại Kỷ Nguyên tiếng Anh)
Ký giả Randy Essex của Detroit Free Press cũng cho rằng các cuộc điều tra về ông Trump mà đảng Dân chủ dẫn dắt cũng có rủi ro bị phản cảm, tương tự như cuộc điều tra về Thẩm phán tòa án tối cao Brett Kavanaugh trước khi ông được phê chuẩn. Các cử tri chán ngán có thể cuối cùng sẽ nhận ra rằng nền kinh tế đang khởi sắc dưới thời Donald Trump. Essex bình luận rằng, tất cả những điều này là thực tế hiện đại của chính trị Mỹ, và nó sẽ thúc đẩy Đảng Cộng hòa vốn đã tràn đầy sinh lực.
Cộng với thực tế là đảng Dân chủ đang thiếu vắng một ứng cử viên tổng thống hấp dẫn, những điều đó cho thấy triển vọng rằng Tổng thống Trump có khả năng tái đắc cử vào năm 2020.
“Ông Trump đang ở trong một vị thế tốt cho [việc tái tranh cử vào] năm 2020”, người đứng đầu trang tin Real Clear Politics, nói trên chương trình Fox and Friends sáng thứ Tư.
Không có gì đáng mừng cho Trung Quốc
Một điều dễ hiểu là Trung Quốc mong mỏi cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ sẽ tạo nên một làn sóng xanh của đảng Dân chủ, lấn át đảng Cộng hòa và từ đó làm suy yếu Tổng thống Donald Trump, người đang thực thi các biện pháp cứng rắn đối với hàng loạt hành vi mà Bắc Kinh không muốn bị lôi ra ngoài ánh sáng.
Đa phần các chuyên gia phân tích đều đồng ý rằng dưới thời Tổng thống Barack Obama thuộc đảng Dân chủ, Bắc Kinh đã quá dễ dàng đạt được lộ trình hóa tham vọng bành trướng của mình, theo Sydney Morning Herald. Ví dụ điển hình là việc ông Obama không cho phép Hải quân Mỹ tuần tra tự do hàng hải ở Biển Đông từ năm 2012-2015, trong khi Trung Quốc ra sức xây dựng các hòn đảo nhân tạo phi pháp.
Hải quân Mỹ dưới thời trump tăng cường hiện diện ở Biển Đông nhằm chống lại tuyên bố chủ quyền phi pháp của Trung Quốc. Trong ảnh, tàu sân bay USS Carl Vinson tham gia vào “các hoạt động thường xuyên tại Biển Đông”, theo một tuyên bố của Hải quân Hoa Kỳ. (Ảnh: US Navy/ Sean Castellano)
Tuy nhiên, 8 năm êm ấm dưới thời Obama của Bắc Kinh đã chấm dứt kể từ khi Tổng thống Donald Trump của đảng Cộng hòa nhậm chức vào ngày 21/1/2017. Giờ đây, hy vọng mong manh của Bắc Kinh là sự trỗi dậy của đảng Dân chủ trong cuộc bầu cử giữa kỳ vừa qua và cuộc bầu cử tổng thống tiếp theo vào năm 2020.
Chính quyền Trump đã phát hiện âm mưu tuyên truyền của Bắc Kinh tại Hoa Kỳ nhằm tác động tới quyết định của cử tri trong hai cuộc bầu cử quan trọng này. Phó Tổng thống Mike Pence thẳng thừng tuyên bố tại Viện Hudson hôm 4/10: “Không còn có thể nghi ngờ gì nữa: Trung Quốc đang can thiệp vào nền dân chủ Mỹ”.
Ông nói: “Họ đang sử dụng các vấn đề, như thuế quan thương mại, để thúc đẩy ảnh hưởng chính trị của Bắc Kinh.
Theo ước tính, Trung Quốc nhắm vào hơn 80% các quận Hoa Kỳ đã bỏ phiếu cho Tổng thống Trump và tôi trong năm 2016. Hiện nay, Trung Quốc muốn biến các cử tri này bỏ phiếu chống lại chính quyền chúng tôi”.
Phó Tổng thống Hoa Kỳ Mike Pence tại một cuộc thi ở Chattanooga, Tenn., vào ngày 4 tháng 11 năm 2018. (Ảnh: Charlotte Cuthbertson / Đại Kỷ Nguyên tiếng Anh)
Thực tế là đảng Dân chủ đã trỗi dậy ở Hạ viện trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ, dù chỉ là một chút gợn lăn tăn chứ chưa đến mức là một làn sóng xanh mạnh mẽ như mong đợi.
Tuy nhiên, nếu Bắc Kinh nghĩ rằng đảng Cộng hòa của Tổng thống Trump không giành được đa số ghế ở Hạ viện là tin vui, thì họ đã nhầm, vì “đảng Dân chủ sẽ không cứu các vị đâu”, ký giả Kenneth Rapoza viết trên tờ Forbes.
Rapoza lập luận rằng cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung hiện nay (hay ma sát thương mại, như cách người Trung Quốc muốn mô tả) chủ yếu được thực hiện theo sắc lệnh hành pháp của tổng thống. Điều đó có nghĩa là tất cả các mức thuế mà Mỹ đưa ra đều nằm dưới sự giám sát của chính phủ, tức nội các của Tổng thống Trump.
Hơn nữa, đối với những biện pháp nào mà ông Trump cần Nghị viện thông qua, ông vẫn có thể tin tưởng rằng ông sẽ nhận được sự ủng hộ từ cả hai đảng.
Tờ CNBC cũng có chung nhận định rằng kết quả bầu cử giữa kỳ không làm thay đổi cuộc chiến thương mại của chính quyền Trump đối với Trung Quốc. “Về thương mại, nó sẽ vẫn thế, nếu không phải là tồi tệ hơn”, ông Steven Okun, cố vấn cấp cao tại McLarty Associates, nói với CNBC.
Cả hai đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa đều ủng hộ lập trường cứng rắn hơn đối với Trung Quốc liên quan đến các hoạt động thương mại và sở hữu trí tuệ. Vì vậy, Tổng thống có thể sẽ nhận được sự hỗ trợ từ cả hai đảng khi ông gây sức ép buộc Bắc Kinh phải giảm thâm hụt song phương, theo CNBC.
Tuy nhiên, với việc đảng Dân chủ nắm đa số ở Hạ viện, họ có thể dễ dàng cản trở hơn đối với các kế hoạch của Tổng thống Trump, như xây dựng bức tường biên giới với Mexico, hay gỡ bỏ chương trình bảo hiểm Obamacare.
Ngoài ra, họ cũng có thể khiến Tổng thống Trump bị phân tán vì các cuộc điều tra về cái gọi là “sự thông đồng” trong nhóm của ông với Nga, dù tới nay chưa có bằng chứng nào cho thấy điều đó.
Thu Phương