Chỉ có điều những thứ đó không có thực. Những lời rao (offer) đó dùng bất hợp pháp tên và logo của các công ty nổi tiếng, và được những người sử dụng Facebook cả tin chia sẻ vô số lần.
Arthene Riggs, một cư dân Calgary, thấy lời rao được cho là của Air Canada sau khi chị mình chia sẻ, và người chị cũng thấy một người bạn chia sẻ.
Cô nói, “Tôi nghĩ, chị mình gởi nên chắc là mình ổn. Thế là tôi thử, rồi từ đó là ác mộng.”
Tài khoản của cô sau đó bị Facebook đóng; cô nhận được một thông báo là lời rao đó là nội dung rác (spam). Cô phải mở một tài khoản mới với một tên khác, mất hết danh sách liên hệ, trước khi Facebook gởi chỉ dẫn để cô khôi phục tài khoản ban đầu của mình.
Chỉ cần nhìn qua dòng tin Facebook là thấy Riggs không là người duy nhất. Nhiều người đã chia sẻ một coupon Ikea $100, mà cũng là một trò lừa đảo. Coupon giả này được chia sẻ lan tràn ở Nova Scotia, nơi Ikea sắp mở một cửa hàng được trông đợi trong tháng này.
Một phát ngôn viên của Ikea nói với CBC News, “Xin lưu ý rằng đây không phải là một trang mạng Ikea hay trang mạng trực thuộc Ikea và lời rao đó không được phép của Ikea.”
Nhưng ngoài chuyện mất tài khoản Facebook, việc bấm thích (like), chia sẻ (share) hoặc trả lời các câu hỏi trên những lời rao giả nguy hiểm ra sao?
Ed McHugh, một chuyên gia tiếp thị tại trường Cao đẳng Cộng đồng Nova Scotia, nói những lời rao giả nhằm có khi khiến thiết bị của bạn bị nhiễm virus hay sâu máy tính. Có khi tin tặc muốn thử xem có nhiêu người bị lừa.
Theo ông, việc chia sẻ hoặc bấm thích những lời rao đó có thể đưa ta tới bất cứ nơi đâu. “Bạn không biết bạn tự đưa mình vào tròng của loại kẻ gian hay virus gì, mà điều đó có thể phá hủy công nghệ bạn có, hoặc thậm chí có thể là trò lừa gạt phishing phá nát công nghệ và điện thoại của bạn bè.
Air Canada và Pizza Hut
Lời rao Air Canada đã có được gần hai năm nay. Ngày 23/9/2015, Air Canada đăng thông điệp này trên trang Facebook của mình: “Hiện nay có trò lừa đảo trên Facebook tuyên bố cho hai vé Air Canada miễn phí. Để bảo vệ thông tin cá nhân của bạn, đừng phản hồi, chia sẻ với bạn bè hay ‘thích’ mục đó.”
Về coupon giả mới đây, phát ngôn viên Isabelle Arthur của Air Canada nói hãng đã đăng một lời cảnh báo trên trang mạng của hãng.
Bà nói rằng Air Canada không phải là hãng hàng không duy nhất bị ảnh hưởng của trò lừa đảo này, và cho biết hãng đã liên hệ với Facebook và hãng dịch vụ hosting của trang mạng đó để yêu cầu đóng trang mạng đó.
Năm ngoái, Pizza Hut là nạn nhân, và đã đăng một thông điệp trên trang Facebook của mình cảnh báo khách hàng là có một “coupon giả mạo đang lan truyền trên Facebook tuyên bố là cho pizza của Pizza Hut miễn phí.” Hãng này gọi mục đăng đó là “một trò lừa đảo”.
McHugh nói những lời rao đó khó mà cưỡng lại. “Một trong những từ được Google nhiều nhất là ‘free’ (‘miễn phí’). Từ này khá hấp dẫn với rất nhiều người và họ bị cuốn vào.”
McHugh nói những lời rao đó giúp bọn lừa đảo đạt được điều chúng muốn, bằng không chúng đã ngừng. Ông nghĩ rằng cảnh sát hoặc giới điều tra tội phạm trực tuyến có thể chỉ nghe nói tới 20%-25% các vụ này, nên chẳng ai biết số lượng lớn chừng nào, có thể nhiều người thực sự bị lừa nhưng không trình báo.
Làm sao biết để tránh?
Facebook nói những người sử dụng bấm vào các nội dung rác (spam) có thể vô tình cài đặt phần mềm độc hại hoặc giúp người khác có thể truy cập các tài khoản Facebook, rồi các tài khoản đó được dùng để phát tán thêm nhiều spam.
Trang mạng của Facebook nói công ty này có nhiều nhóm chuyên trách tập trung vào việc bảo vệ người sử dụng.
Facebook cũng cho biết đã thiết lập các công cụ để ngăn chặn và loại bỏ spam. Facebook kêu gọi người sử dụng báo cáo spam cho Facebook để công ty có thể bảo vệ họ.
Vậy làm sao phân biệt thật giả?
- Suy nghĩ trước khi bấm. Liệu có hợp lý khi Air Canada tặng 2 vé miễn phí cho tất cả mọi người?
- Kiểm tra nguồn của lời rao. Gọi điện cho Air Canada, Costco, hay bất cứ công ty nào được cho là đưa ra lời rao như vậy. Hỏi họ xem cái đó có thật hay không.
- Công ty có trang mạng hay không? Một số lời rao không có trang mạng. Đó nên là một dấu hiệu cảnh báo.
- Kiểm tra trang Facebook của họ. Bấm vào trang giới thiệu “About”. Nếu không có thông tin, trang đó có thể không đúng như thoạt tưởng.
- Nên nhớ: nếu nghe quá hấp dẫn đến mức khó có thật, có thể là không thật.