"Có những sai lầm mà con người có thể sửa chữa và làm tốt hơn. Nhưng những sai lầm về căn bệnh ung thư sẽ không còn cơ hội sửa chữa mà phải trả giá rất lớn, đó là mạng sống của một con người".
Những quan niệm sai lầm về ung thư có thể gây ra những lo lắng không cần thiết cho sức khỏe của bạn. Thông tin sai thậm chí có thể làm cho bệnh nhân phản ứng sai lệch hoặc phản ứng thái quá khi được chẩn đoán bệnh này và có thể ảnh hưởng đến việc chấp nhận điều trị bệnh.
BS CKII Nguyễn Văn Tiến - Trưởng khoa ngoại 1, BV Ung Bướu TP.HCM
Dưới đây là một số quan niệm sai lầm ung thư phổ biến:
QUAN NIỆM 1: Ung thư là bản án tử hình
SỰ THẬT: Khoảng 1/3 các bệnh ung thư có thể được chữa khỏi nếu được phát hiện và điều trị sớm. Đó là lý do tại sao việc kiểm tra sức khỏe thường xuyên và tầm soát phát hiện sớm ung thư rất quan trọng. Ngày nay, khoảng 9/10 người khi được chẩn đoán và điều trị một số bệnh ung thư ở giai đoạn đầu, như ung thư vú, tuyến tiền liệt và tuyến giáp, có thể sống khỏe mạnh ít nhất 5 năm sau khi chẩn đoán ung thư.
Ngoài ra, hiện nay có nhiều phương pháp điều trị ung thư mới được nghiên cứu và ứng dụng, giúp người mắc bệnh ung thư giai đoạn trễ có thể sống lâu hơn.
QUAN NIỆM 2: Ung thư là bệnh truyền nhiễm
SỰ THẬT: Bạn không thể bị lây bệnh ung thư từ người mắc bệnh ung thư. Dành thời gian với người thân bị ung thư sẽ không khiến bạn mắc bệnh. Hiếm khi có trường hợp một người đã cấy ghép nội tạng hoặc mô từ một người hiến tặng bị ung thư trước đó. Mặc dù bản thân ung thư không lây từ người sang người, nhưng một số loại virus có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư như:
- Viêm gan B hoặc C lây lan qua đường quan hệ tình dục hoặc đường máu (dùng chung kim tiêm bị nhiễm bệnh) và làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư gan.
- Virus gây u nhú ở người (HPV) là một bệnh phổ biến lây truyền qua đường tình dục, có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư cổ tử cung.
QUAN NIỆM 3: Ăn đường sẽ làm ung thư phát triển nhanh hơn
SỰ THẬT: Nghiên cứu đã chỉ ra rằng các tế bào ung thư hấp thụ nhiều đường hơn các tế bào bình thường. Nhưng không có bằng chứng khoa học nào cho thấy ăn đường hoặc thực phẩm ngọt sẽ làm trầm trọng thêm bệnh ung thư. Tuy nhiên, chế độ ăn nhiều đường có thể khiến bạn tăng cân và tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường. Những người béo phì hoặc mắc bệnh đái tháo đường có nguy cơ mắc một số bệnh ung thư cao hơn.
Các nhà nghiên cứu đã tiến hành nghiên cứu về sự an toàn của chất ngọt nhân tạo. Tất cả các chất ngọt nhân tạo trừ cyclamate đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ FAD phê duyệt để lưu hành trên thị trường.
QUAN NIỆM 4: Ung thư không được đụng dao, kéo
SỰ THẬT: Quan điểm nếu "đụng dao kéo" sẽ làm bướu phát triển nhanh hơn không phải là hoàn toàn sai. Để giải thích vấn đề này sẽ theo 2 hướng:
Giải thích cho cộng đồng hiểu: Ung thư như một ổ kiến trên cành cây, muốn lấy và tiêu diệt ổ kiến an toàn không bị "cắn" chúng ta phải đốn nguyên cành cây có chứa ổ kiến mà tiêu diệt chúng. Không nên chọt vào kiến sẽ túa ra khắp nơi. Ung thư cũng vậy, nếu cắt ngang, hay cắt lằn giới không an toàn tế bào ung thư sẽ bùng phát dữ dội, từ giai đoạn đầu có thể trị khỏi bệnh nó sẽ lan nhanh đến giai đoạn cuối.
Giải thích theo chuyên môn: Nguyên nhân là khi phẫu thuật nếu không lấy được toàn bộ bướu sẽ kích thích phản ứng viêm làm tăng sinh mạch máu và thúc đẩy các tế bào ung thư ở trạng thái "ngủ yên" chuyển sang trạng thái hoạt động, tăng sinh.
Chính vì vậy điều trị ung thư là phải theo BS chuyên ngành ung thư, phải có cái nhìn về ung thư (nhìn đâu cũng thấy tế bào ung thư) như vậy mới hạn chế thấp nhất tái phát và di căn của ung thư.
Tuy nhiên, ngày nay phẫu trị vẫn được xem là một trong những phương pháp điều trị cơ bản và khoa học nhất trong điều trị ung thư. Thậm chí trong một số loại ung thư thì phẫu trị còn được xem là phương pháp điều trị khỏi "duy nhất", ví dụ trong bệnh lý melanôm hoặc sarcôm sau phúc mạc. Do đó, điều quan trọng là phải thực hiện phẫu thuật đúng chỉ định, đúng loại bướu, đúng giai đoạn và phải được thực hiện bởi các phẫu thuật viên chuyên khoa ung bướu để bảo đảm lấy được toàn bộ bướu với diện cắt an toàn và tránh rơi vãi mô bướu trong lúc phẫu thuật.
Phẫu thuật chia làm 2 loại là phẫu thuật giảm nhẹ triệu chứng (palliative) và phẫu thuật triệt căn. Phẫu thuật triệt căn thực hiện ở giai đoạn bệnh phát hiện sớm, cắt bỏ khối u và nạo vét hạch. Phẫu thuật giảm nhẹ thường diễn ra khi bệnh nhân ở giai đoạn muộn, tế bào ung thư đã di căn. Khi đó, người bệnh không còn khả năng phẫu thuật triệt căn mà mục đích chính là giảm chèn ép và tránh sùi loét nhiễm trùng. Do đó, phẫu thuật lúc này giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân, giảm đau đớn hoặc kéo dài sự sống cho người bệnh.
QUAN NIỆM 5: Suy nghĩ xấu hoặc thái độ tiêu cực sẽ khiến bạn bị mắc ung thư hoặc chết vì ung thư
SỰ THẬT: Không có bằng chứng khoa học nào cho thấy bạn có thể tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư hoặc chết vì nó chỉ bởi vì bạn có thái độ tiêu cực, hoặc ngược lại. Nếu bạn đã được chẩn đoán mắc bệnh ung thư, bạn sẽ phải chịu đựng nhiều cảm xúc rất khác nhau. Bạn có thể cảm thấy buồn, tức giận, sợ hãi hoặc nản lòng. Khi gặp khó khăn, một thái độ tích cực có thể giúp bạn đối phó tốt hơn với căn bệnh ung thư sau khi được chẩn đoán hoặc đương đầu với các tác dụng phụ của điều trị.
QUAN NIỆM 6: Sợ bệnh và không điều trị
SỰ THẬT: Bởi vì căn bệnh này chắc chắn sẽ giết chết bạn và việc điều trị cho bạn cơ hội sống.
Nhiều người nghĩ rằng phẫu thuật hoặc sinh thiết khối u sẽ khiến ung thư lan rộng. Sự thật là mặc dù có thể, nhưng khả năng xảy ra điều này là cực kỳ thấp. Bác sĩ phẫu thuật phải tuân theo một quy trình nghiêm ngặt và thực hiện các bước để ngăn chặn điều này xảy ra trong khi sinh thiết. Do đó điều cực kỳ quan trọng là bác sĩ phẫu thuật phải được đào tạo chuyên biệt để mổ bệnh nhân ung thư.
Nhiều người thường nghe từ bạn bè, người thân và phương tiện truyền thông rằng hóa trị liệu nguy hiểm, nó sẽ giết chết bạn, nó là một chất độc cực mạnh, tại sao lại gây rắc rối làm bệnh nhân đau đớn hơn. Nhiều bệnh nhân mắc bệnh ung thư có thể chữa được từ chối điều trị vì nỗi sợ này.
Nếu bạn không điều trị chắc chắn bạn sẽ chết vì ung thư, nếu bạn dùng hóa trị liệu, bạn sẽ có cơ hội sống tùy thuộc vào loại ung thư mà bạn mắc phải. Ví dụ, nếu bạn bị ung thư hạch Hodgkin hoặc ung thư tinh hoàn, nguy cơ tử vong do hóa trị là khoảng 0,1%, xác suất chữa khỏi là hơn 90%.
Bệnh nhân có nhiều nguy cơ tử vong do tai nạn giao thông đường bộ trong khi đến bệnh viện hơn là do hóa trị.
Không phải tất cả bệnh nhân đều bị tác dụng phụ, khoảng 60% không có tác dụng phụ, 30% có tác dụng phụ nhẹ và dưới 10% có tác dụng phụ nghiêm trọng.
Bác sĩ ung thư được đào tạo để xác định và điều trị các tác dụng phụ này. Ngay cả đối với bệnh nhân hóa trị ung thư không thể chữa được, liệu pháp miễn dịch và liệu pháp nhắm trúng đích có thể cải thiện chất lượng cuộc sống, giảm đau và kéo dài thời gian sống thêm vài tháng đến vài năm. Ung thư đã trở thành căn bệnh mãn tính, bệnh nhân trung bình mắc ung thư đại tràng di căn tiến triển có thể sống sót tới 3 năm, ung thư thận 3 năm, ung thư phổi 1,5 năm, melanoma ác tính 3 năm. Có những loại thuốc hiệu quả để kiểm soát buồn nôn và nôn do hóa trị. Vì vậy, xin vui lòng cho bệnh nhân cơ hội sống và ít nhất có chất lượng cuộc sống tốt hơn.
Có những tình huống mà bác sĩ ung thư sẽ đề nghị không điều trị gì cả, đặc biệt là nếu bệnh nhân rất suy kiệt hoặc hóa trị liệu cho thấy không có tác dụng trong bệnh nhân ung thư. Chăm sóc giảm nhẹ tốt là một quyền lợi đối với bệnh nhân ung thư.
QUAN NIỆM 7: Ung thư không được hoá - xạ trị
SỰ THẬT: Điều trị ung thư - ví dụ hóa trị, xạ trị hoặc phẫu thuật - có thể có tác dụng phụ. Vì các phương pháp điều trị này được thiết kế để tiêu diệt các tế bào ung thư, chắc chắn chúng cũng sẽ ảnh hưởng đến các tế bào khỏe mạnh, nhưng các tế bào ung thư sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất.
Tại Anh, 96% bệnh nhân đang được chữa khỏi bệnh ung thư tinh hoàn, so với dưới 70% vào những năm 1970, do thuốc hóa trị liệu cisplatin. Và 75% trẻ em bị ung thư hiện đã được chữa khỏi, so với chỉ 25% vào cuối những năm 1960. Nhiều bệnh nhân ung thư kéo dài được sự sống trực tiếp nhờ hóa trị.
QUAN NIỆM 8: Ung thư không được đi đám tang
SỰ THẬT: Việc đi đám tang và bệnh ung thư không liên quan đến nhau. Cho đến nay không có cơ sở khoa học nào và không có tài liệu nghiên cứu nào cho rằng đi đám tang về thì bệnh ung thư sẽ tái phát.
Bởi ung thư hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu phát hiện sớm. Chỉ trừ trường hợp những bệnh nhân phát hiện bệnh muộn, dù đã phẫu thuật nhưng một số tế bào ung thư vẫn còn và "nấp" ở đâu đó trong cơ thể, sau đó tế bào ung thư phát triển, bệnh tái phát thì mọi người cho rằng hai sự việc có liên quan đến nhau, dù chỉ là trùng hợp hoặc tình cờ.
QUAN NIỆM 9: Không bồi dưỡng quá mức
SỰ THẬT: Nhiều người cho rằng, bệnh nhân ung thư chỉ nên bồi dưỡng trong giai đoạn điều trị xạ trị, truyền hóa chất... còn sau đó chỉ nên ăn gạo lứt, muối vừng để không nuôi dưỡng khối u, nhằm làm khối u teo dần. Nhiều người còn không ăn thịt đỏ, chất đạm, uống sữa, ăn thịt, trứng mà chỉ ăn chay... Sai lầm này khiến bệnh nhân suy dinh dưỡng, ảnh hưởng đến quá trình điều trị, rút ngắn thời gian sống đồng thời làm tăng tỷ lệ biến chứng, nhiễm trùng và dẫn đến tử vong.
Theo các bác sĩ, chế độ ăn uống cần đầy đủ và cân đối gồm rau, hoa quả, sữa chua, tránh thực phẩm giàu đạm, đường, lipid, kiêng đồ cay, nóng, chất kích thích trước, trong và sau quá trình điều trị. Nhờ vậy người bệnh nâng cao thể lực, đủ sức theo hết liệu trình điều trị và giảm tác dụng phụ không mong muốn.
QUAN NIỆM 10: Nếu ai đó trong gia đình bị ung thư, tôi cũng có khả năng mắc nó
SỰ THẬT: Khoảng 5% đến 10% bệnh ung thư là do đột biến gen di truyền. Tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư khiến bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là bạn chắc chắn sẽ bị ung thư sau này trong cuộc sống. Để ung thư xảy ra thì ngoài di truyền, các yếu tố khác như lão hóa, hút thuốc và phóng xạ cũng đóng một phần.
QUAN NIỆM 11: Các chất khử mùi, chống mồ hôi không liên quan đến ung thư vú
SỰ THẬT: Cho đến nay, đây vẫn còn là vấn đề gây nhiều tranh cãi và các nhà nghiên cứu cũng chưa đi đến thống nhất. Theo Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỹ, không có bằng chứng kết luận mối liên quan giữa việc sử dụng các chất chống mồ hôi hay khử mùi ở nách với bệnh ung thư vú.
QUAN NIỆM 12: Tôi an toàn khỏi bệnh ung thư vì không ai trong gia đình tôi mắc bệnh
SỰ THẬT: Cứ 4 đến 5 người trên thế giới, nam hay nữ, thì có khoảng 1 người có khả năng bị ung thư trong suốt cuộc đời của mình. Ung thư là do đột biến gen xảy ra trong các tế bào. Bạn có thể đã thừa hưởng đột biến gen từ cha mẹ của bạn. Tuy nhiên, đột biến gen cũng có thể xảy ra trong suốt cuộc đời của bạn từ các yếu tố như tiếp xúc với thuốc lá, phóng xạ, các chất gây ung thư khác và thậm chí là virus. Các yếu tố khác như béo phì và bệnh đái tháo đường cũng có thể làm tăng nguy cơ phát triển ung thư.
QUAN NIỆM 13: Điều trị ung thư sẽ khiến gia đình tôi phá sản
SỰ THẬT: Bên cạnh việc đối phó với chẩn đoán ung thư, bạn cũng có thể lo lắng về chi phí điều trị. May mắn thay, bảo hiểm y tế và những hỗ trợ khác vẫn có sẵn để giúp bạn vượt qua giai đoạn khó khăn này.
QUAN NIỆM 14: Một số loại thực phẩm hoặc những phương thuốc điều trị không chính thống có thể ngăn ngừa hoặc trị khỏi ung thư
Nhiều người tin rằng một số thực phẩm có thể ngăn ngừa hoặc thậm chí là chữa khỏi ung thư. Chúng đắt tiền và không có lợi hơn một chế độ ăn uống cân bằng và bổ dưỡng. Vì vậy, hãy dành tiền của bạn để mua những thực phẩm bổ dưỡng hơn là những loại thực phẩm được quảng cáo rầm rộ trên các trang mạng.
QUAN NIỆM 15: Kỳ thị bệnh nhân ung thư
SỰ THẬT: Kỳ thị, xa lánh bệnh nhân ung thư thể hiện sự thiếu hiểu biết. "Kỳ thị bệnh nhân ung thư là một tội ác".
QUAN NIỆM 16: Tìm đủ cách chữa ung thư qua mạng, truyền miệng
SỰ THẬT: Đi lòng vòng, bệnh "hết thuốc". Đây không phải là trường hợp cá biệt người bị ung thư tìm đến các phương pháp "trôi nổi" theo chỉ dẫn truyền miệng. Có một thực trạng là khi biết mình bị ung thư, nhiều bệnh nhân lại không tuân thủ chỉ định điều trị của bác sĩ, mặc dù bệnh còn ở giai đoạn điều trị được.
Lúc này, người bệnh rất lo lắng hoang mang, thay vì nghe lời bác sĩ thì lại tìm đủ cách trị trên… mạng, theo dân gian truyền miệng. Đây là cơ hội cho những cám dỗ, lừa lọc của những phương pháp điều trị không đúng, không có cơ sở khoa học (thầy lang, thầy cúng, thầy bùa, thuốc nam bắc không rõ loại như là dùng lá đu đủ, máu rắn...).
QUAN NIỆM 17: Điều trị ung thư ở những nơi không đúng chuyên khoa
Ung thư trong giai đoạn sớm nếu được điều trị những cơ sở chuyên khoa thì khả năng khỏi bệnh cao, ngược lại đi lòng vòng điều trị khi bệnh càng gia tăng thì điều trị ung thư chỉ mang tính tạm bợ. Chúng ta biết rằng điều trị ung thư gồm đa mô thức: Phẫu - hoá - xạ. Mổ chỉ là bước đầu tiên dọn dẹp sạch để các vũ khí khác tiêu diệt tận gốc tế bào ung thư, phải điều trị ung thư những nơi có từ 2-3 vũ khí trở lên (phẫu - hoá- xạ - miễn dịch - ngắm trúng đích...) mới đạt hiệu quả điều trị.
QUAN NIỆM 18: Tự ý điều trị
Tự ý điều trị hay nghe lời truyền miệng dùng lá cây hay thuốc gia truyền bôi, đắp lên bướu làm bướu bùng phát dữ dội, bội nhiễm, nhiễm trùng có trường hợp có giòi trên bướu.
QUAN NIỆM 19: Mổ ung thư ở những cơ sở không an toàn
Chúng ta đều biết ung thư phát triển và lan tràn không theo một quy luật nào hết, nó có thể xâm lấn nhiều cơ quan. Mổ ung thư bắt buộc phải lấy hết tế bào ung thư cho nên nhiều khi phải cắt thêm một số cơ quan quan trọng (ví dụ ung thư buồng trứng ăn lan sang ruột hay bọng đái, bác sĩ phẫu thuật phải biết cắt và tạo hình phục hồi lại). Chính vì vậy, phải mổ những trung tâm có nhiều chuyên khoa ung thư cùng phối hợp mổ. Thêm vào đó trang thiết bị hiện đại, ekip GMHS giỏi và ngân hàng máu thuận lợi cho cuộc mổ nếu không may bị tai biến trở tay không kịp.
QUAN NIỆM 20: Điều trị ung thư ở nước ngoài
Cuối cùng không phải là QUAN ĐIỂM SAI LẦM mà là QUAN ĐIỂM KHÔNG ĐÚNG.
Khi bị ung thư, bản thân và gia đình hốt hoảng phải gom hết tiền bạc đi những nơi cho là có thể điều trị hết bệnh, thậm chí ra nước ngoài, châu Âu, châu Á.
Sau khi mất một số tiền lớn không tưởng rồi quay về nước tiếp tục điều trị. Trong khi đó nền y học nước nhà tiến bộ không thua kém gì các nước phát triển (riêng về phẫu thuật.
Tại sao vậy? Bởi gì không có nơi nào có số lượng bệnh ung thư đông như chúng ta chính vì vậy tay nghề của phẫu thuật viên chúng ta không thua kém với các nước). Mặc dù cơ sở trang thiết bị không bằng họ nhưng với số tiền lớn bỏ ra đi điều trị chúng ta sẽ trang bị cho một hành trình dài (cả đời) cho điều trị ung thư mà không đi tới đích.
Trên 25 năm hành nghề điều trị ung thư, Tôi đã chứng kiến biết bao nhiêu những sai lầm đáng tiếc mà cái giá trả cho sự sai lầm quá đắt! Chính vì vậy qua bài đút kết này mong rằng những người đã đọc đừng thờ ơ mà hãy truyền đạt những thông tin này cho mọi người tránh những sai lầm khi đã lỡ mắc căn bệnh ung thư, một "bản án tử hình" nhưng có thể "khoan hồng" được.
Theo Pháp luật và bạn đọc