WHO tuyên bố bệnh đậu mùa khỉ là tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu; Canada xác nhận 681 ca nhiễm

Hôm thứ Bảy 23/7/2022, Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nói rằng dịch bệnh đậu mùa ở khỉ đang lan rộng ở hơn 70 quốc gia là một tình hình “khác thường” đủ để được gọi là tình trạng khẩn cấp toàn cầu.

Tuyên bố này của WHO có thể thúc đẩy đầu tư hơn nữa vào việc chữa trị căn bệnh trước đây từng là bệnh hiếm và làm trầm trọng thêm cuộc tranh giành vaccine khan hiếm.

Cơ quan Y tế Công cộng của Canada xác nhận rằng 681 ca nhiễm bệnh đậu mùa ở khỉ đã được báo cáo tại 5 tỉnh bang tính tới thứ Bảy 23/7/2022, gồm Quebec, Ontario, Alberta, British Columbia và Saskatchewan.

Tình trạng khẩn cấp toàn cầu là mức cảnh báo cao nhất của WHO nhưng việc tuyên bố mức này không nhất thiết có nghĩa là một căn bệnh vô cùng dễ lây truyền hoặc gây chết người. Trong lịch sử, WHO đã có sáu lần ban bố tình trạng khẩn cấp y tế công cộng toàn cầu – đó là đại dịch COVID-19 (2020), đợt bùng phát Ebola ở Cộng hòa Dân chủ Congo (2019), Zika (2016), bại liệt (2014), đợt bùng phát Ebola ở Tây Phi (2014) và virus gây đại dịch cúm heo H1N1 (2009).

Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus đã tổ chức một buổi họp cùng hội đồng cố vấn để đưa ra quyết định này. Tổng giám đốc Ghebreyesus đưa ra quyết định gọi bệnh đậu mùa khỉ là tình trạng khẩn cấp toàn cầu mặc dù các chuyên gia trong ủy ban khẩn cấp của WHO không đạt được đồng thuận (6 thuận, 9 chống).

Ông cho biết ông đã hành động như “người bỏ lá phiếu quyết định”. Đây là lần đầu tiên một người đứng đầu cơ quan y tế của Liên Hợp Quốc đơn phương đưa ra quyết định như vậy mà không có khuyến nghị của chuyên gia.

Đây là lần thứ hai trong hơn hai năm WHO ban bố Tình trạng Khẩn cấp Y tế Công cộng Quốc tế. Lần gần đây nhất là đại dịch COVID-19, tới nay vẫn giữ tình trạng khẩn cấp.

Tình trạng Khẩn cấp Y tế Công cộng Quốc tế được WHO định nghĩa là một “sự kiện khác thường”, “cấu thành mối nguy hại tới sức khỏe cho các quốc gia thông qua sự lây lan của bệnh tật quốc tế”, đòi hỏi phải có các “phản ứng phối hợp” từ nhiều quốc gia. Bệnh đậu mùa khỉ đã lây lan cho hàng chục ngàn người tại nhiều quốc gia chỉ trong vài tuần.

“Dịch bệnh tới nay đã lan nhanh khắp thế giới, thông qua phương thức lây truyền mới mà chúng ta còn hiểu biết quá ít,” tổng giám đốc WHO nói. “Tôi biết đây không phải là một quá trình dễ dàng hoặc đơn giản và có những quan điểm khác nhau.”

Tiến sĩ Michael Ryan, giám đốc các chương trình khẩn cấp của WHO, nói rằng tổng giám đốc tuyên bố bệnh đậu mùa khỉ là tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu là để bảo đảm thế giới nhìn nhận các đợt bùng phát hiện nay một cách nghiêm túc.

Tại cuộc họp hồi cuối tháng 6, WHO kết luận rằng nguy cơ từ bệnh đậu mùa khỉ ngày càng tăng, tuy nhiên virus này vẫn chưa phải tình trạng khẩn cấp quốc tế. Nhiều chuyên gia cho rằng động thái này là thận trọng quá mức.

Bệnh đậu mùa khỉ hiện đã lây nhiễm ở hơn 75 quốc gia và vùng lãnh thổ. Hiện thế giới ghi nhận hơn 16000 ca nhiễm đậu mùa khỉ bên ngoài châu Phi, gần gấp 5 lần con số hồi tháng 6, khi ban cố vấn họp bàn lần đầu. Gần như tất cả ca nhiễm đều xảy ra ở nam giới có quan hệ tình dục đồng giới. Năm người đã tử vong và đều ở khu vực châu Phi.

• Trái: Lòng bàn tay của một bệnh nhân bị tổn thương da do bệnh đậu mùa khỉ. (Ảnh: Reuters). Phải: Ảnh chụp năm 1997 này do CDC cung cấp trong cuộc điều tra về một đợt bùng phát bệnh đậu mùa khỉ, diễn ra ở Cộng hòa Dân chủ Congo, trước đây là Zaire, và mô tả mặt lưng bàn tay của một bệnh nhân mắc bệnh đậu mùa khỉ có biểu hiện phát ban đặc trưng trong giai đoạn bình phục. (Ảnh: CDC / AP)

• Virus đậu mùa khỉ, được hiển thị ở đây trong ảnh hiển vi điện tử tô màu, thường lây lan khi tiếp xúc da với da hoặc các giọt đường hô hấp. (Ảnh: CDC/Cynthia S. Goldsmith/Science Source)

• (Ảnh minh họa: CDC)

Tính tới ngày 23/7, Mỹ ghi nhận gần 3000 ca nhiễm, trong đó có hai trẻ em. Tuy nhiên, giới chuyên gia ước tính con số thực tế có thể cao hơn nhiều vì tình trạng thiếu xét nghiệm. Số ca nhiễm ở Anh và Tây Ban Nha cũng cao tương đương.

Tiến sĩ Boghuma Titanji, bác sĩ chuyên về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Emory, cho rằng tuyên bố mới của WHO là “trễ còn hơn không”. Tiến sĩ James Lawler, đồng giám đốc Trung tâm An ninh Y tế Toàn cầu của Đại học Nebraska, ước tính rằng thế giới cần ít nhất một năm để chế ngự dịch bệnh này. Trong thời gian đó, virus có thể đã lây nhiễm cho hàng trăm ngàn người và có thể tồn tại lâu dài tại một số quốc gia.

Dịch bệnh càng kéo dài thì khả năng virus lây truyền ngược từ người về quần thể động vật càng cao. Khi lây nhiễm ở động vật, đậu mùa khỉ sẽ tồn tại lâu dài, thỉnh thoảng gây ra các ca nhiễm mới ở người. Đây chính là cách để một căn bệnh lưu hành lâu dài trong một vùng.

Phá rừng, toàn cầu hóa và biến đổi khí hậu đang tạo ra nhiều cơ hội cho các mầm bệnh từ động vật lây lan sang người. Hiện nay, một loại virus mới xuất hiện có thể nhanh chóng vượt qua ranh giới quốc gia, trở thành mối nguy toàn cầu. Tuy nhiên, hầu hết cơ quan y tế ở các quốc gia vẫn chỉ đủ sức xử lý những bệnh mạn tính hoặc đợt bùng phát nhỏ lẻ.

Dịch bệnh càng kéo dài thì khả năng virus lây truyền ngược từ người về quần thể động vật càng cao. Khi lây nhiễm ở động vật, đậu mùa khỉ sẽ tồn tại lâu dài, thỉnh thoảng gây ra các ca nhiễm mới ở người. Đây chính là cách để một căn bệnh lưu hành lâu dài trong một vùng.

Phá rừng, toàn cầu hóa và biến đổi khí hậu đang tạo ra nhiều cơ hội cho các mầm bệnh từ động vật lây lan sang người. Hiện nay, một loại virus mới xuất hiện có thể nhanh chóng vượt qua ranh giới quốc gia, trở thành mối nguy toàn cầu. Tuy nhiên, hầu hết cơ quan y tế ở các quốc gia vẫn chỉ đủ sức xử lý những bệnh mạn tính hoặc đợt bùng phát nhỏ lẻ.

Tom Inglesby, giám đốc Trung tâm An ninh Y tế Johns Hopkins, nói rằng COVID-19 và bệnh đậu mùa khỉ nên được coi là lời cảnh báo để chính phủ các nước chuẩn bị ứng phó với các mầm bệnh mới xuất hiện trong tương lai.

Bệnh đậu mùa khỉ cùng họ với đậu mùa, nhưng nhẹ hơn. Có hai chủng đậu mùa khỉ phổ biến. Thứ nhất là chủng Congo, triệu chứng nặng hơn, tỷ lệ tử vong là 10%. Chủng thứ hai tập trung ở Tây Phi, ít nghiêm trọng, tỷ lệ tử vong 1%. Hiện các bệnh nhân trong đợt dịch mới mắc chủng đậu mùa Tây Phi.

Triệu chứng đầu tiên của đậu mùa khỉ là sốt, nhức đầu dữ dội, nổi hạch đau lưng đau cơ và suy nhược cơ thể. Tiếp đến, người bệnh bị phát ban trên da, ngứa rát, nổi mụn nước và mụn mủ. Đậu mùa khỉ trước đây không nằm trong nhóm bệnh lây qua đường tình dục. Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng các đợt bùng phát gần đây có thể là bằng chứng cho thấy virus có đặc tính này.

Nguồn: The Associated Press, The New York Times, Reuters, 23/7/2022.

© 2024 | Tạp chí CANADA